CO2-emissierecht drijft gas- en elektriciteitsprijs uiteen  

Wat is het EU-ETS?

Het EU-ETS is een marktmechanisme met een zogeheten cap-and-trade principe. Het systeem legt een plafond (cap) op de totale emissies van bepaalde sectoren. De hoeveelheid beschikbare emissierechten wordt jaarlijks verminderd, waardoor het uitstoten van broeikasgassen steeds duurder wordt. Dit moet de prikkel om uitstootverlagende maatregelen te treffen steeds groter maken.

De voornaamste sectoren binnen het emissiehandelssysteem zijn de elektriciteitsproductiesector en de cement- en metaalproductiesector. De bedrijven in deze sectoren moeten een vergoeding betalen voor de broeikasgassen die ze uitstoten. De elektriciteitsproductiesector was daarbij tot 2019 verantwoordelijk voor het leeuwendeel van de totale uitstoot binnen het EU-ETS. De explosieve groei van hernieuwbare elektriciteitsproductie heeft een belangrijke rol gespeeld in de 64% daling van de uitstoot tussen 2008 en 2024.

Verdeling CO2-uitstoot sectoren binnen EU-ETS.

Prijsimpact op elektriciteit

De prijs van een emissierecht om een ton CO₂ te mogen uitstoten staat momenteel op 81 €/ton, 32% hoger dan het laagste prijsniveau van dit jaar. Aan deze stevige opmars liggen een aantal factoren ten grondslag. De voornaamste is de 16% vermindering van het aantal emissierechten in 2026 vergeleken met dit jaar. Dit zorgt weer tot toename van speculatieve posities, wat het opwaarts prijsmomentum verder versterkt.

Ter illustratie dit rekenvoorbeeld: een gascentrale heeft een rendement van 50%. Deze centrale heeft dus 2 MWh gas nodig om 1 MWh elektriciteit te produceren. De totale gaskosten bedragen ongeveer € 60 (2x30 €/MWh). Bij de productie van 1 MWh elektriciteit stoot een gascentrale circa 0,4 ton CO₂ uit. Dat betekent dat de totale emissiekosten € 32 (0,4*81 €/ton) bedragen. De kostprijs van 1 MWh elektriciteit komt dan (bij de huidige prijsniveaus) uit op een totaal van 92 €/MWh. Emissiekosten vertegenwoordigen momenteel dus grofweg 35% van de marginale productiekosten van een gascentrale.

Ondanks dat we steeds meer elektriciteit uit hernieuwbare bronnen opwekken, zijn emissiekosten nog jaren relevant voor de elektriciteitsmarkt. Simpelweg omdat gascentrales voorlopig nog wel nodig zijn om altijd aan de elektriciteitsvraag te kunnen voldoen. ’s Nachts wekken zonnepanelen immers niets op en ook op dagen met weinig of geen wind staan gascentrales nog volop te draaien. Op die momenten zijn gascentrales nog altijd prijszettend voor de markt. Dit komt door het merit order-principe: de duurste energiebron bepaalt de marktprijs voor alle bronnen die op dat moment ingezet moeten worden om aan de elektriciteitsvraag te voldoen. Aangezien de emissieprijzen een belangrijk onderdeel zijn van de kosten van een gascentrale, werkt dit op deze manier door in de elektriciteitsprijs.

Voorbeeld van de merit order.

Conclusie

Wij verwachten oplopende CO₂-emissieprijzen richting het einde van dit decennium. Per 2030 kan de prijs zelfs oplopen naar 120 €/ton. Het aantal beschikbare emissierechten binnen het EU-ETS systeem zal namelijk steeds verder afnemen en de alsmaar krappere marktbalans tot hogere marktprijzen leiden. Mocht dit scenario zich voordoen, kan het aandeel emissiekosten in het hierboven omschreven voorbeeld oplopen van 35% nu, tot boven de 50% in 2030. Ondanks het vooruitzicht op lagere gasprijzen, kunnen sterk oplopende emissieprijzen de prijs van elektriciteit dus verder opstuwen en de van oudsher vrij stevige correlatie tussen de gas- en elektriciteitsprijzen verder laten afnemen.

Een aantal zaken kunnen een bedreiging vormen voor bovenstaande verwachting. Hoewel er de komende jaren steeds meer hernieuwbare productiecapaciteit zal bijkomen, kan het groeitempo van wind- en zonne-energie afvlakken doordat de businesscases steeds lastiger zijn. In Nederland wordt in 2027 bijvoorbeeld de salderingsregeling afgeschaft en aanbestedingen voor de bouw van grote windmolenparken in Nederland en Duitsland zijn onlangs mislukt. Hierdoor blijven we langer, en voor een relatief groot aandeel, afhankelijk van gascentrales.

De competitiviteit van de Europese industrie staat onder druk. De energieprijzen hebben een belangrijk aandeel hierin. Het is dan ook niet ondenkbaar dat wanneer de elektriciteitsprijzen ‘te’ snel oplopen als gevolg van hogere emissieprijzen, beleidsmakers zullen ingrijpen. Hoe de CO₂-emissieprijzen zich ontwikkelen kan je dagelijks volgen in de ENGIE Market Prices App. Met deze handige app heb je altijd de belangrijkste marktprijzen bij de hand.

Chris Guth is marktanalist bij de Market Desk van ENGIE. Maandelijks schrijft hij in zijn blog over trends en ontwikkelingen in de energiemarkt.

Met de handige Market Prices App heeft u altijd en overal inzicht in actuele gas- en elektriciteitsprijzen van de groothandelsmarkt ICE Endex. U monitort de marktprijzen en kunt daardoor snelle inkoopbeslissingen nemen. Door slimme prijs-alerts in te stellen krijgt u een melding wanneer het door u ingestelde prijsniveau wordt bereikt.