Rusland tuurt oostwaarts op zoek naar gasafnemers

De ontmoeting in Alaska tussen de Amerikaanse president Donald Trump en Russische president Vladimir Poetin van afgelopen maand zorgde kortstondig voor neerwaartse prijsdruk op de TTF-gasprijzen. Zou het overleg daadwerkelijk resulteren in een einde van de oorlog in Oekraïne? Nu een paar weken verder is dit optimisme alweer grotendeels verdwenen. Sterker nog: de beelden van de recente Shanghai Cooperation Organisation (SCO) top, waar de leiders van Rusland, China en India naast elkaar stonden, waren een goede reminder dat energie een pion is in het geopolitieke schaakspel.

Russisch gas: uit het oog, uit het hart?

Trump kan de Oekraïense president Zelensky mogelijk dwingen tot “pijnlijke” concessies om vrede in zijn land te bewerkstelligen. Gasleveranties zijn mogelijk onderdeel van een eventueel akkoord. De VS zou bijvoorbeeld de sancties tegen de nieuwe Russische LNG-terminal Arctic LNG-2 kunnen opheffen.

Maar, Trump beslist niet over het Europees energiebeleid. Europa zit hier nog altijd zelf aan het stuur en we zijn duidelijk de weg ingeslagen van het volledig uitfaseren van Russisch gas. Beleidswijzigingen vanuit Europa die weer Russische gasleveranties mogelijk zouden maken, lijken zeer onwaarschijnlijk. Afgelopen 17 juni heeft de Europese Commissie voorstellen gedaan om Russisch aardgas vanaf 2028 volledig te verbannen, zowel via pijpleidingen als via LNG.

Rusland heeft immense gasvoorraden. Tot 2008 was het zelfs ’s werelds grootste gasproducent, totdat de VS de koppositie overnam vanwege de schaliegasrevolutie. In 2024 produceerde Europa’s voormalige hofleverancier 706 miljard m³ gas, ruim twee keer de totale jaarlijkse consumptie van ons continent. En als ’s werelds vierde grootste LNG-exporteur weet Rusland (achter de VS, Qatar en Australië) net geen podiumplek te bemachtigen.

Toch vindt Russisch LNG nog altijd haar weg naar Europese havens. Vorig jaar kwam namelijk bijna 20% van onze totale LNG-importen uit Rusland. De rol van Russisch gas, welke bestemming in de toekomst dan ook, zal nog jaren boven de markt blijven hangen.

 

Afzetmarkten gezocht

Rusland is hard op zoek naar alternatieve afzetmarkten nu Europa als lucratieve “klant” nagenoeg is weggevallen. In Europa raakt Russisch aardgas weliswaar uit de gratie, maar dat geldt niet per se voor ander werelddelen. Zo importeerde China onlangs voor het eerst enkele ladingen gas van de Artic LNG-2 terminal, een faciliteit die onder Amerikaanse sancties valt. Deze exportterminal werd vorig jaar al in bedrijf genomen, maar werd kort daarop alweer stilgelegd omdat geen afnemers het LNG “durfden” te importeren. Inmiddels is China bereid de sancties te schenden. Het moet nog blijken hoe Trump gaat reageren op de schendingen.

Het signaal wat de Chinese president Xi Jinping, de Indiase premier Modi en Poetin recentelijk afgegeven hebben, is dat ze alle heffingen, bemoeienissen en dreigingen vanuit de VS meer dan zat zijn. Hun gezamenlijk afkeur lijkt de voornaamste verbindende factor. Rusland en China hebben ook weer een stap gezet in het Power of Siberia 2-project, een nog te bouwen pijplijn die de nu onderbenutte gasvelden in het westen van Rusland zou verbinden met China. Of het project ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd is nog uiterst onzeker. Hoewel de afkeur van het Westen de landen verbindt, zal China ook niet voor een te groot aandeel van hun gasbehoefte afhankelijk willen zijn van één land.

Hoog staaltje geopolitiek schaken

China zet de gasmarkt in als pion in het geopolitiek schaakspel. Het afnemen van gesanctioneerd Russisch LNG is voor China een strategische zet waarmee het kan laten zien dat de dreiging van “de tegenstander” weinig indruk maakt. Ook staan de schaakstukken van China tegenover Rusland vrij gunstig op het bord. Rusland staat zwak vanwege de beperkte alternatieve afzetmarkten voor hun gas dat voorheen richting Europa vloeiden. De ideale situatie voor China om op prijs en andere condities flink de duimschroeven richting Rusland aan te draaien.

De optie hebben om jaarlijks 50 miljard m³ extra uit Rusland te kunnen importeren zou de aanstaande stortvloed aan, voornamelijk Amerikaanse, LNG-exportcapaciteit een behoorlijke knauw kunnen toebrengen. Hiermee zou de door Trump zo geliefde Amerikaanse LNG-sector op de lange termijn door de Power of Siberia 2-pijplijn zomaar schaakmaat gezet kunnen worden, met in potentie een complete herschikking van het speelveld tot gevolg. De gasmarkt zal nog jaren een zeer belangrijk onderdeel zijn van geopolitiek spel. “Schaakliefhebbers” zoals ik komen ongetwijfeld aan hun trekken.

Zelfs al wordt de Power of Siberia 2-pijplijn uiteindelijk niet gebouwd, de mondiale gasbalans wordt de komende jaren hoe dan ook ruimer. Dit is al duidelijk te zien in de lagere gasprijs van de verder gelegen leveringsjaren.

Chris Guth is marktanalist bij de Market Desk van ENGIE. Maandelijks schrijft hij in zijn blog over trends en ontwikkelingen in de energiemarkt.