Om de balans op het elektriciteitsnet te bewaken, zet de landelijke netbeheerder TenneT regelvermogen in. Dit gebeurt via de onbalansmarkt, waarbij producenten en grootverbruikers hun vermogen flexibel kunnen aanpassen. Benieuwd wat de onbalansmarkt is, hoe de onbalans in het elektriciteitsnet werkt en welke rol duurzame energie hierin speelt? We leggen het graag uit.
Wat is onbalans?
De vraag en het aanbod van elektriciteit moeten altijd in balans zijn. Wanneer er een tekort of een overschot aan elektriciteit ontstaat, spreken we van onbalans. Door de sterke toename van zonne- en windenergie komt dit steeds vaker voor. Als het ineens harder waait of juist bewolkt wordt, ontstaat er sneller een overschot of tekort aan elektriciteit. Ook kan onbalans ontstaan doordat de vraag naar elektriciteit onverwachts toe- of afneemt. Via de onbalansmarkt bewaakt TenneT de balans op het net.
Hoe werkt de onbalansmarkt?
Onbalans op het elektriciteitsnet moet opgelost worden om uitval te voorkomen. De landelijke netbeheerder TenneT is verantwoordelijk voor het herstellen van deze balans. Dit gebeurt niet via een traditionele handelsmarkt, maar via een mechanisme waarbij TenneT flexibel vermogen inschakelt. Bij een overschot aan elektriciteit kan TenneT producenten vragen om hun opwek te verminderen of grootverbruikers stimuleren om extra elektriciteit af te nemen. Omgekeerd kan bij een tekort extra productiecapaciteit worden geactiveerd of kan vraag tijdelijk worden teruggeschroefd.
De prijzen voor deze correcties worden per minuut vastgesteld en zijn gebaseerd op de kosten van de laatst ingeschakelde maatregel. Deze onbalansprijzen worden doorberekend aan de marktpartijen.
Hoewel de naam 'onbalansmarkt' de suggestie wekt dat het een plek is waar gehandeld wordt, is het geen markt. Maar wat is het dan wel?
Energieleveranciers geven dagelijks een voorspelling af over de verwachte vraag en het aanbod van elektriciteit voor hun klanten. Wanneer de werkelijkheid afwijkt van deze voorspelling, bijvoorbeeld door onverwacht meer of minder opgewekte zonne-energie of een hogere of lagere vraag van klanten, ontstaat onbalans.
Onbalanskosten ontstaan om deze onbalans te corrigeren. TenneT, de landelijke netbeheerder, neemt maatregelen om het net weer in balans te krijgen. Dit kan bijvoorbeeld door energieproducenten te vragen meer elektriciteit op te wekken of door grootverbruikers tijdelijk minder elektriciteit te laten af te nemen. Deze onbalanskosten worden doorberekend aan de partij die de onbalans veroorzaakt.
Afhankelijk van het type energiecontract kan het zijn dat u als grootverbruiker zelf verantwoordelijk bent voor uw onbalans en direct betrokken bent bij de onbalansmarkt, of dat uw energieleverancier deze verantwoordelijkheid namens u draagt.
Oorzaken van onbalans
Onbalans in het elektriciteitsnet kan door verschillende factoren worden veroorzaakt:
Duurzame energie: steeds meer elektriciteit wordt opgewekt door zonnepanelen en windmolens. Deze vorm van elektriciteit is weersafhankelijk, waardoor de productie onverwachts meer of minder kan zijn dan voorspeld.
Vraagfluctuaties: er kan onverwachts meer of minder elektriciteit verbruikt worden dan voorspeld.
Storingen: onverwachts uitval van productielocaties of kabelstoringen kunnen leiden tot een acuut tekort of overschot aan elektriciteit.
Internationale elektriciteitsstromen: import en export van elektriciteit kunnen onverwacht veranderen door marktomstandigheden in andere landen.
Netcongestie: in regio's waar bijvoorbeeld op zonnige dagen veel zonne-energie waardoor overproductie ontstaat, kan lokale netcongestie ontstaan. Hierbij raken delen van het elektriciteitsnet overbelast waardoor de elektriciteit niet efficiënt getransporteerd kan worden.
Oplossingen voor onbalans
Door de energietransitie wordt de noodzaak voor een flexibel energiesysteem steeds belangrijker om de balans op het elektriciteitsnet te bewaken. Hiervoor is niet één specifieke oplossing beschikbaar, maar zijn verschillende oplossingen nodig.
