Vol gas geven voor snelle, wereldwijde emissiereductie?

Alle aandacht voor klimaatverandering heeft tot dusver niet geleid tot wereldwijde emissiereductie. Sterker nog, de mondiale CO2-emissies bereikten in 2023 een recordhoogte. Dat komt echter niet omdat we heel veel meer energie hebben verbruikt. De totale energie gerelateerde emissies stegen vorig jaar met 1,1% weliswaar een beetje, maar ruim 65% van deze toename is te wijten aan een toename in het gebruik van kolen.

Kiezen voor kolen

Kolenstook is al jaren in Europa op zijn retour. Toch kunnen prijsstijgingen op de gasmarkt ervoor zorgen dat kolencentrales weer voordeliger zijn om te opereren. Dit zag je bijvoorbeeld tijdens de explosieve prijsstijgingen in 2022, toen de vier kolencentrales in Nederland weer volop gingen draaien. Recent voerde Duitsland de energieproductie uit kolen op om mogelijke kou het hoofd te bieden.

In andere delen van de wereld zijn kolen echter veel populairder. Zo wordt in Azië het leeuwendeel van de elektriciteit nog geproduceerd met kolen. De afgelopen decennia kozen China en andere opkomende economieën massaal voor kolen. Hun stijgende kolenvraag was dan ook de voornaamste drijfveer achter wereldwijde emissiestijgingen. Wanneer het economisch aantrekkelijker wordt om gas te gebruiken, kunnen deze economieën hun emissies reduceren, zonder in te boeten op welvaartsgroei en de leveringszekerheid.

Minder emissie én meer welvaart

De VS is een goed voorbeeld van hoe de overstap naar aardgas emissiereductie kan bewerkstelligen. Het land was grootverbruiker kolen, totdat gasprijzen daar na 2015 kelderden door sterke toename van de gaswinning. Nadat de VS overstapte van kolen op gas, daalden ook de emissies met bijna 40% vergeleken met zo’n tien jaar eerder. Puur omdat elektriciteitsopwek met gas economisch aantrekkelijker was.

We zien ook in andere rijkere delen van de wereld dat de van oudsher stevige correlatie tussen economische groei en emissiestijging aan het afnemen is: het BBP (bruto binnenlands product) van de geavanceerde economieën steeg in 2023 met 1,7%, maar de emissies daalden met 4,5% – een recorddaling buiten een recessieperiode. We zijn dus in staat om de mondiale welvaart minder vervuilend te laten toenemen!

Een halvering van wereldwijde CO2-emissies

Meer gasverbruik om emissiereductie te bewerkstelligen – het is wellicht een wat controversiële stelling hier in Nederland. Maar kijken we naar de rest van de wereld, dan verandert dat beeld al snel. Naast massale investeringen in hernieuwbare energie, moeten we óók kijken naar andere maatregelen voor snelle mondiale emissiereductie. We kunnen het ons daarbij niet veroorloven om bij voorbaat maatregelen uit te sluiten. En de prognoses zijn helder: een wereldwijde overstap op elektriciteitsproductie met aardgas in plaats van kolen leidt tot grofweg een halvering van CO2-emissies.

Om de gasprijs aantrekkelijk genoeg te maken om te investeren in gascentrales in plaats van kolencentrales, is er fors meer gasaanbod nodig. Is dat een realistisch vooruitzicht? Qatar heeft onlangs aangekondigd de productie- en exportcapaciteit met wel 85% uit te breiden. Naar verwachting zal ook de VS zijn exportcapaciteit significant uitbreiden in de komende jaren. Met name Qatar, dat voor triljoenen aan gasreserves bezit, lijkt zich voor te bereiden op een prijzenoorlog met de kolenmarkt. Als die strijd voortvarend zal verlopen en aardgas met name in Azië aan marktaandeel wint, kan dit zomaar het tij keren in de wereldwijde klimaatproblematiek.

Conclusie

De ene fossiele brandstof vervangen met de andere is geen ideale situatie. Het is eerder een teken dat de energietransitie vele malen complexer is dan gedacht en dat we daarom naar alle valide opties moeten kijken om emissies snel en structureel terug te dringen.

Zijn er dan geen lichtpuntjes? Zeker wel! Zonder de significante groei aan duurzame energieproductie was de uitstoot bijvoorbeeld nog veel hoger geweest. Van 2019 tot 2023 stegen de wereldwijde investeringen in duurzame energie met bijna 50%. In 2023 alleen al is de uitrol van zon en wind met respectievelijk 85% en 60% gestegen. Er is dus geen sprake van een duivels dilemma. We blijven hard werken aan klimaatneutrale energieopwek – maar kunnen tegenstrijdig genoeg verduurzaming versnellen met behulp van aardgas, zonder dat landen hoeven in te boeten op welvaartsgroei.

Let wel, dit is natuurlijk een tijdelijke oplossing voor de energietransitie: uiteindelijk geloven we bij ENGIE in een permanent afscheid van aardgas. Maar tot het moment daar is, blijft aardgas een broodnodige tussenstap richting een duurzame energiemix – zeker voor die landen die nu nog volop stoken met kolen.