Na stilte weer roering op de CO2-markt: wat te verwachten?

De nieuwe verkeerslichtcoalitie in Duitsland geeft blijk van bijzonder ambitieuze energieplannen. Niet alleen lijken ze het voornemen te hebben om de resterende Duitse (bruin)kolencentrales acht jaar eerder dan gepland uit te faseren, maar ook wat betreft CO₂-beprijzing staat stevig ingrijpen op de agenda. Duitsland beoogt namelijk een bodemprijs van €60/ton - met óf zonder Europa. Wat voor impact zou zo’n Duitse (of Europese) prijsbodem hebben op de energiemarkt?

Een versnelde uitfasering van kolen

Een versnelde uitfasering van kolen in Duitsland leidt uiteraard tot een grotere emissiereductie van de landelijke elektriciteitssector. Op hun beurt zullen lagere emissies leiden tot een daling in de vraag naar emissierechten. Dat zou in theorie een drukkend effect hebben op de CO₂-prijzen.

Maar de nieuwe Duitse regering is niet alleen voornemens kolencentrales te sluiten. De regering heeft daarnaast verklaard ook de overeenkomstige emissierechten vrijwillig te schrappen binnen het EU ETS (Europees Emissiehandelssysteem) die niet kunnen worden opgenomen in de stabiliteitsreserve (een bestaand mechanisme om overschotten aan emissierechten af te bouwen). Deze zet zou het prijsdrukkende effect van de sluiting van kolencentrales kunnen neutraliseren.

Het is een stap die Nederland tot op heden nog niet heeft willen nemen, ondanks alle flinke stappen die de regering heeft gemaakt op het gebied van verduurzaming. De mogelijke sluiting van de Onyx-kolencentrale zal vooralsnog niet leiden tot een gelijkwaardige schrapping van emissierechten, omdat de inkomstenderving van de verkoop van deze rechten als ongewenst wordt gezien. Het netto-effect op de CO₂-uitstoot van die sluiting zou daarom dus nul kunnen zijn wanneer andere fossiele centrales binnen Europa de productie overnemen. Dit is duidelijk een scenario dat de nieuwe Duitse coalitie wil voorkomen.

Een stevige CO₂-bodemprijs

Dan het Duitse voornemen om een CO₂-bodemprijs van €60/ton in te voeren. Het is een heet politiek hangijzer. De nieuwe coalitie heeft dan wel aangegeven dat ze het met of zonder Europa willen invoeren, maar de voorkeur gaat uit naar een pan-Europese bodemprijs. En dat is natuurlijk minder welkom nieuws voor economieën die niet zo ver gevorderd zijn in de energietransitie. Denk aan Polen, waar de elektriciteitsproductie zwaar leunt op fossiel. Het gevaar van aanvullende nationale maatregelen op het EU ETS is dat er een soort lappendeken ontstaat aan CO₂-emissiebeleid dat juist de kracht van het Europees systeem kan ondermijnen of verstoren. Het EU ETS is effectief gebleken in het reduceren van de CO₂-emissie daar waar dit het meest economisch was. Ongeacht de vorm van toekomstige beleidsmaatregelen lijkt een hogere CO₂-prijs aannemelijk, wat de komende jaren de elektriciteitsprijzen in Europa verder zal kunnen opdrijven.

Een tweede effect is dat ook gas-to-coal switching minder aantrekkelijk zal worden. De gasprijzen moeten immers flink stijgen, wil het financieel zinvol zijn om over te stappen op kolen. Dat is natuurlijk wenselijk vanuit een duurzaamheidsperspectief, maar dit brengt ook risico’s met zich mee voor de leveringszekerheid - zeker in combinatie met de versnelde sluiting van kolencentrales.

Op den duur zal door deze combinatie de vraag naar aardgas stijgen, waarmee het tijdelijk een nog belangrijkere grondstof wordt voor de Europese energiemix dan nu het geval is. Nu viel de energiesector nog terug op gas-to-coal switching om prijzen ietwat te drukken en de leveringszekerheid te borgen, maar naarmate de energietransitie verder vordert, is dit geen wenselijke optie. Wanneer we afscheid nemen van kolencentrales, zal aardgas de rol van “swing producer” volledig op zich nemen. De hoofdmoot van onze energiebehoefte zal duurzaam worden opgewekt, waarbij gascentrales ondersteuning bieden om bij krapte aan de aanbodzijde de leveringszekerheid te helpen waarborgen. Een essentiële grondstof, dus, maar in een ondersteunende rol.

Dit zeer roerige energiejaar diende als een herinnering van hoe extreem volatiel de energiemarkt kan zijn als verschillende factoren tegenzitten. En hoewel we hopen op rust en balans, zullen de versnelde sluitingen van Duitse kolencentrales én de lobby voor een CO₂-bodemprijs ook in de toekomst nog voor flink wat spanning zorgen. Hoe dan ook zitten we bij de Market Desk bovenop de ontwikkelingen. Zo profiteer je van actueel advies, waarmee je je inkoopstrategie kunt vormgeven op een manier die je optimaal beschermt tegen de risico’s van de energiemarkt. Wil je meer weten over onze dienstverlening? Vraag dan een vrijblijvend kennismakingsgesprek aan!