Chris Guth - Market Desk Analist – dinsdag 21 februari 2023
Afgelopen jaar bereikten de TTF-gasprijzen astronomische hoogtes en werden alle prijsrecords verpulverd. Hoe anders is de situatie op het moment: zoals ik in mijn vorige blog schreef, heeft de gasprijs de afgelopen maanden weer een enorme val gemaakt. In dit blog ga ik dieper in op de mechanismen die deze prijsachtbaan aansturen, en met welke prijsontwikkelingen we de komende tijd rekening moeten houden.
Het wegvallen van Russisch gas, ongekende onderpandeisen voor de gashandel en noodmaatregelen zoals de verplichte vullingsgraden van gasbergingen vormden in 2022 een giftige cocktail. Hierdoor miste de gasprijs eind augustus 2022 op een haar na het niveau van 340 €/MWh. Om dat in perspectief te plaatsen: 22 €/MWh was het gemiddelde prijsniveau in de 10 jaar voordat Rusland Oekraïne binnenviel.
Een constante balanceringsact
Een grondstofmarkt is altijd op zoek naar een balans tussen vraag en aanbod. De prijs is hierin een belangrijk sturingselement. Extreem hoge prijzen zoals we in 2022 zagen, zijn een schreeuw om meer aanbod. Dat aanbod kan niet à la minute worden gecreëerd – het duurt bijvoorbeeld een tijd voordat (LNG-)gasleveranciers kunnen opschalen. Hoge prijzen zorgen daarom ook voor vraagreductie. Vooral de industriële vraag kromp: onder andere kunstmestfabrikanten schaalden hun gasverbruik vrij snel af en vele andere energie-intensieve sectoren volgden op de voet.
De prijsrecords in augustus hadden het verwachte, vraagdrukkende effect in Nederland. De industriële gasvraag zakte naar het laagste peil in zeker twaalf jaar. Zakelijke kleinverbruikers reduceerden hun verbruik ook, maar langzamer en in mindere mate. Zelfs bij consumenten lag het gasverbruik in de zomer al op een dieptepunt – en dat terwijl prijsstijgingen consumenten met vertraging bereiken en de bulk van hun gasverbruik in de winter plaatsvindt. Al met al was het gasverbruik in 2022 het laagste in 50 jaar.
Anno 2023 is de prijs weer gedaald en fluctueert tussen de 50 – 60 €/MWh. Dat is dan wel niet het eerdere ‘normaal’, maar toch ruim 80% lager vergeleken met de piek van augustus 2022. Deze prijsval was het resultaat van de beschreven vraagvermindering, in combinatie met uitzonderlijk milde wintertemperaturen en de toename in LNG-leveringen. Hierdoor stevenen de Europese gasbergingen af op een zeer hoog vullingspercentage voor het einde van dit stookseizoen.
Hoe nu verder?
Of de gasvraag laag blijft… is nog maar de vraag. Een deel van de besparing zal een structureel karakter krijgen. Denk hierbij aan de renovatie golf waarin geïnvesteerd wordt in onder andere isolatie, warmtepompen en zonneboilers etc. Dit is gasverbruik dat niet zomaar terug zal keren, ook niet bij een lagere gasprijs. Een lagere gasprijs zal het lastiger maken om voor een dikke trui te blijven kiezen in plaats van de verwarming een graadje warmer te zetten. En ook de industrie zal productieniveaus weer op willen schroeven.
Als we sec kijken naar de grootzakelijke markt, zijn er een viertal belangrijke factoren die de gasprijzen kunnen doen stijgen: de industriële gasvraag, de vulling van gasbergingen voor de aankomende winter, ontwikkelingen van de CO2-emissiehandel en de impact op de inzet van aardgas voor de productie van elektriciteit en de vraagontwikkeling op de wereldwijde LNG-markt.
Welke vraagontwikkeling te verwachten?
Industrieën die vorig jaar hebben afgeschaald vanwege de extreem hoge gasprijzen, zullen bij een bepaald lager prijspeil de productie weer willen hervatten. Er gaan zelfs al wat geruchten rond over een kunstmestproducent in Oost-Europa, een sector waar de gasvraag enorm is, die weer voornemens is om op te gaan starten. Net als de kunstmestsector zal de Europese energie-intensieve industrie op een gegeven moment weer willen terugkeren richting normale productieniveaus. Maar exact bij welke gasprijs dit gaat gebeuren, blijft gissen. We zitten vermoedelijk niet ver van dit punt; de afgelopen weken zien we de gasvraag in dit segment voorzichtig weer iets toenemen.
Dan de gasbergingen. Momenteel zijn de bergingen voor deze tijd van het jaar tot recordhoogtes gevuld. Maar het cruciale moment komt pas aan het einde van de winter. Dan zien we hoeveel er van april tot oktober moet worden geïnjecteerd om de benodigde vullingspercentages te halen (en hoeveel aardgas we daarvoor moeten aantrekken).
De derde prijsfactor is het CO2-emissiehandelssysteem. Wanneer CO2-emissierechten verder stijgen, zal dat zorgen voor verdere coal-to-gas-switching in Europa. Dit betekent dat marktprijzen aanleiding bieden om gascentrales harder te laten draaien, ten koste van het marktaandeel kolen. Geplande sluiting van de laatste drie Duitse kerncentrales eind deze winter kan daarbij zorgen voor een nog grotere inzet van gascentrales en dus een hogere gasvraag.
Tot slot, de rest van de wereld. Gezien de cruciale rol die LNG inmiddels speelt in de Europese gasvraag, hebben vraagontwikkelingen elders direct impact op Europese gasprijzen. En ook in de rest van de wereld zien we voorzichtige tekenen van vraagherstel. Bangladesh geeft al aan dat het zo’n 10 tot 12 LNG-leveringen wil importeren als prijzen gunstig blijven. Zo kan ook China zich gaan roeren. Gedurende 2022 daalde de Chinese LNG-vraag met zeker 20%, maar als één van de grootste LNG-importeurs van de wereld kan vraagherstel in 2023 de wereldwijde LNG-vraag en -prijzen snel opdrijven.
Blijf op de hoogte!
De markt wil zich altijd balanceren. Een beoogd aanbodoverschot zal vroeg of laat door lagere prijzen worden gecorrigeerd – en vice versa. Die prijscorrectie is zoals je ziet het resultaat van vele krachten die duwen en trekken. Dit complexe en dynamische speelveld houden we dag in, dag uit in de gaten. En we stellen je wekelijks op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen. Tenminste, als je je inschrijft voor de Marktupdate!
